Zamaskowana depresja

Zaburzenia depresyjne mogą dotyczyć każdego z nas bez względu na wiek. W okresie pandemii koronawirusa zakaz wychodzenia z domu i potrzeba izolacji mogą pogorszyć sytuacje osób z depresją w tym dzieci.

W połowie XX wieku Spitz opisał po raz pierwszy tzw. depresję anaklityczną tj. zespół objawów występujących u dzieci poniżej 1-go roku życia, które oddzielono od osób z którymi były związane i umieszczono w placówce opiekuńczej.

Nie została jeszcze ustanowiona indywidulna jednostka chorobowa „depresja dziecięca”. Specjaliści, przy diagnozie stosują się do standardowych wytycznych dotyczących diagnozowania depresji u dorosłych (Depresja wg DSM5 to nastrój depresyjny i/lub, utrata zainteresowań i przyjemności. U dzieci depresyjny nastrój poznamy po płaczliwości rozdrażnieniu i nerwowości).

Na depresję cierpi statystycznie około 2% dzieci. W okresie dziecięcym choroba ta dotyczy w równym stopniu obu płci, a w okresie dorastania dwukrotnie częściej depresja dotyka dziewcząt niż chłopców. Około 1% dzieci w wieku przedszkolnym cierpi na możliwą do zdiagnozowania formę depresji. Odsetek ten wzrasta do 2 % wśród dzieci w wieku 6 do 12 lat (Kashani, Carslon 1987).

Wśród czynników wpływających na wczesny rozwój depresji wymienia się m.in. : czynniki genetyczne, rodzinne, osobowe, a czynniki ryzyka to: płeć żeńska, rodzinne obciążenia, depresja, lęk, negatywny styl poznawczy, krytyczne doświadczenia życiowe itp.

Właściwości psychologiczne sprzyjające rozwojowi objawów depresji u dzieci to m.in.: wysoki lęk, niska samoocena, wysoki samokrytycyzm, zniekształcenia poznawcze, negatywny styl atrybucji, niskie osiągnięcia przedszkolne i szkolne, wysoki perfekcjonizm, poczucie beznadziei itp.

Krytyczne wydarzenia życiowe stanowią źródło stresu, które może pełnić funkcję wyzwalającą dla objawów depresji. Wśród dzieci i młodzieży są to: śmierć rodzica, przyjaciela, rozwód, żałoba, samobójstwo w bliskim otoczeniu, utrata więzi przyjacielskiej itp.

Aktualnie uważa się, że dzieci przed 5 rokiem życia, które oddzielono od ważnych dla nich osób przeżywają rozpacz, rozumianą obecnie jako przejaw zaburzeń przystosowania przebiegających z komponentą depresyjną. Im młodsze dziecko tym trudniej jest mu opisać swój stan emocjonalny. Im młodsze dziecko tym postawienie diagnozy zaburzeń depresyjnych trudniejsze.

Część objawów szczególnie u małych dzieci, może mieć inne symptomy np. drażliwy nastrój, rzadziej depresyjny. Dziecko może częściej wpadać w złość, demonstrować swoją wrogość wobec otoczenia, zniechęcając się do kontaktu. Nadmiar pewnych aktywności jak np. gry na komputerze, oglądanie telewizji mogą być też jednym z symptomów depresji. Podobnie zaburzenia koncentracji i zapamiętywania to też „ nietypowe” objawy jak również odmawianie uczęszczania do przedszkola, szkoły, wycofywanie się z zabaw, zmniejszanie zainteresowań. Mogą też występować skargi somatyczne ( bóle brzucha, głowy, duszności, omdlenia), może pojawić się moczenie nocne. Wysoki poziom lęku może również wywoływać silne pobudzenie ruchowe i mylnie zaburzenia depresyjne mogą być diagnozowane jako ADHD.

Poczucie winy i beznadziejności, plany samobójcze występują rzadziej u dzieci niż u młodzieży. W starszej grupie wiekowej pojawiają się częściej: negatywna ocena siebie i świata, zachowania autodestrukcyjne. Jeśli depresji towarzyszą zaburzenia zachowania wzrasta ryzyko zachowań przestępczych w dorosłości.

Skutecznymi metodami leczenia dzieci są oddziaływania niefarmakologiczne tj. psychoedukacja i terapia w podejściu np. poznawczo – behawioralnym, która opiera się na założeniu, że emocje i zachowanie są w dużej mierze zależne od myślenia. Zmiana w obrębie myślenia może poprawić komfort psychiczny. Terapia grupowa może wspomagać naukę radzenia sobie z emocjami oraz pozwala doskonalić nawiązywanie kontaktów społecznych.

Utrzymywanie zdrowia psychicznego jest możliwe m.in. przy:

wsparciu z zewnątrz
zbilansowanej diecie
dobrym stanie zdrowia fizycznego
czasie na aktywną zabawę w domu i na zewnątrz
byciu częścią rodziny, która utrzymuje prawidłowe relacje miedzy sobą
uczestnictwie w życiu przedszkolnym i szkolnym, które wspiera proces wychowawczy i edukacyjny
poczuciu szczęścia i byciu kochanym
możliwości do zdobycia nowych umiejętności i cieszenia się nimi
wspieraniu pozytywnej samooceny
towarzyszeniu w rozpoznawaniu własnej tożsamości i jej akceptacji.

Powyższą treść opracowano wykorzystując m.in. artykuły:

„Depresja u dzieci i młodzieży – obraz kliniczny, etiologia, terapia”. Autorzy: S. Kalinowska, K. Nitsch, P. Duda, B. Trześniowska – Drukała, J. Samochowiec. Katedra i Klinika Psychiatrii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie (2013, 59,1, 32-36).
„Zaburzenia depresyjne u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym” A. Bajus w Teczka Pracy Psychologa & Psychoterapeuty.

Urszula Roszak
psycholog PPP we Wronkach