Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie – inteligencja w normie, zmiany w centralnym układzie nerwowym.
Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego – zaburzenia percepcji słów, różnicowania głosek, wydzielania głosek ze słowa, syntetyzowania głosek, pamięci słuchowej, zdolności skierowania uwagi na odbiór dźwięków.
Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych, trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych.
definicja IDA, 1994, tłum. M. Bogdanowicz

Dysleksja rozwojowa nie jest chorobą, mózg osoby z dysleksją inaczej się rozwija.

Szerokie ujęcie dysleksji rozwojowej
– dysleksja właściwa(z greckiego dys – trudność, niemożność, brak; lexis – słowa, z łacińskiego legere – czytać) to określenie specyficznych trudności w czytaniu
– dysortografia (z greckiego dys – trudność, niemożność, brak i orthos – prosty, prawidłowy; grapho – pisać, rysować) to trudności w opanowaniu poprawnej pisowni
– dysgrafia (z greckiego grapho – pisać, rysować) to trudności w opanowaniu czytelnego, kształtnego pisma.

Dysleksja nie występuje gdy:
– zdiagnozowane jest upośledzenie umysłowe
– dziecko ma inteligencję niższą niż przeciętna
– ma miejsce zaniedbanie środowiskowe
– dziecko ma wadę wzroku lub słuchu

Objawy trudności w pisaniu
– trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu
– trudności w przepisywaniu
– trudności w pisaniu ze słuchu
– mylenie liter o podobnych kształtach – b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w, s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, ę-e
– trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność
– niezróżnicowanie ę-en-e, ą-om – fonetyczny zapis wyrazów
– opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów
– opuszczanie litery y
– przestawianie liter w wyrazach
– przestawianie szyku dyktowanych wyrazów
– błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej
– zniekształcanie graficznej strony pisma
– wolne tempo pisania
– niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter
– trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka – półka)
– złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni
– brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji

Objawy trudności w czytaniu
– wolne tempo, niepewne, „wymęczone”
– błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów
– trudności we właściwej intonacji czytanej treści – zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści
– rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych – zgadywanie
– opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania
– opuszczanie całego wiersza
– zmiana kolejności liter i wyrazów
– przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens
– niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
– trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab
– trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście
– tzw. hiperleksja: czytanie płynne, w dobrym tempie, bezbłędne, jednak bez rozumienia treści

Trudności występujące w nauce innych przedmiotów
– trudności w rysowaniu jako czynności
– trudności w rozplanowaniu rysunku, zbyt silny lub zbyt słaby nacisk ołówka, zmiany kierunku w rysunkach (błędny kierunek odwzorowywania)
– trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową, a pisownią wyrazów – objawy takie jak w języku polskim
– trudności w uczeniu się pamięciowym – tabliczka mnożenia, nauka wierszy, ciągi słowne
– trudności w nauce geografii – utrudnione czytanie mapy, niewłaściwa orientacja w stronach świata
– trudności w nauce geometrii – zmiany kierunku w rysunkach geometrycznych, zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej, trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych (utrudnione przyswajanie werbalne)
– trudności występujące na lekcjach wychowania fizycznego – błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni , obniżona sprawność ruchowa
– nierównomierna koncentracja uwagi, wolne tempo pracy

Opinia o dysleksji to NIE ZWOLNIENIE z pracy dziecka !

Każde dziecko z dysleksją ma prawo i obowiązek do:
– zajęć korekcyjno-kompensacyjnych zwanych również terapią pedagogiczną,
– dostosowania wymagań do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów z dysleksją,
– samodzielnej pracy nad poprawnym pisaniem i czytaniem w domu.

Ryzyko dysleksji

Ryzyko dysleksji oznacza zagrożenie wystąpieniem specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
Przejawia się znacznie nasilonymi trudnościami w opanowaniu czytania i pisania, obserwowanymi od początku nauki szkolnej oraz objawami opóźnienia rozwoju funkcji poznawczych (głównie językowych) i ruchowych, które są zaangażowane w nabywaniu tych umiejętności szkolnych.

Objawy tzw. ryzyka dysleksji
– pomijanie w rozwoju ruchowym raczkowania;
– opóźniony rozwój mowy – znacznie późniejszy moment rozpoczęcia porozumiewania się z otoczeniem przy pomocy słów, utrzymujące się trudności z poprawnością wypowiedzi zarówno w zakresie gramatyki, jak prawidłowym wybrzmiewaniem głosek, mowa niewyraźna, niezrozumiała dla otoczenia;
– mała lub obniżona sprawność ruchowa w zakresie swojego ciała, tzw. duża motoryka: trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów, niechęć do zabaw ruchowych, kłopoty z łapaniem piłki, rzucanie do celu;
– mała sprawność rąk, tzw. mała motoryka: niechęć w zapinaniu guzików, sznurowania butów, używanie widelca, nożyczek;
– słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa, dziecku sprawia trudność budowanie z klocków, niechętnie bawi się klockami, puzzlami, nie umie układać układanek według wzoru, tworzy tylko własne kompozycje, niechętnie rysuje;

Wiek przedszkolny:
– opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi, koordynacją ruchów, niechęć do zabaw ruchowych,
– mała sprawność ruchowa rąk podczas czynności samoobsługowych, rysowania, niechęć do rysowania,
– opóźniony rozwój mowy, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, zapamiętywaniem nazw lub szeregów nazw np. pór roku, nazw posiłków, mylenie nazw podobnych, zbyt długim utrzymywaniem się agramatyzmów,
– trudności w zapamiętywaniu wierszyków, piosenek, odtwarzaniu rytmu,
– trudności w budowaniu z klocków, układaniu obrazków, dostrzeganiu szczegółów różniących obrazki.

Klasa „0”:
– trudności z wymową (przekręcanie słów), wadliwa wymowa, błędy gramatyczne
– trudności z zapamiętaniem wierszyków, piosenek,
– trudności w odróżnieniu podobnych głosek, z wydzielaniem sylab i głosek ze słów oraz łączeniem ich w słowa (analizą i syntezą sylabową i głoskową),
– niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem figur, wzorów i „szlaczków”,
– trudności z układaniem obrazków z elementów wg. wzoru,
– oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, nogi itp.,
– trudności w nauce czytania (przy pierwszych próbach czytania przekręcanie wyrazów, wolne tempo czytania, słabe rozumienie tekstu).

Wiek młodszy szkolny (I-III klasa):
– utrzymywanie się powyższych objawów i zaburzeń, trudności w uczeniu się,
– trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, szeregów nazw (dni tygodnia, miesięcy), tabliczki mnożenia,
– mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g, m-n, u-w,l-ł-t),
– mylenie liter odpowiadającym głoskom podobnym dźwiękowo (d-t, p-b, g-k, w-f)
– błędy przy przepisywaniu,
– opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter, sylab oraz rozdzielanie wyrazów,
– trudności z pisownią zmiękczeń, głosek nosowych,
– „brzydkie pismo” i rysunek.

Anna Coda

Literatura.
Grażyna Borda, Wiesława Tomaszewska – „Z dysleksją na Ty”. Wydawnictwo OUPIS Katowice, maj 2003 r.